ممکن است شما هم از آن دسته کسانی باشید که میل به دارند رسانه‌ها را متهم کنند که «دروغگو» هستند، اخبار را «سانسور» می‌کنند و طرف «حکومت» را می‌گیرند و به همین ع
چه کنیم که موش ها ما را نخورند؟
عبارات مهم : اخبار
رسانه ها در همه جای دنیا کم و بیش متهم هستند که «اخبار واقعی» را منتشر نمی کنند، اخبار را طوری منتشر می کنند که «به نفع» مردم نیست، یا این که به مردم «دروغ» می گویند. از بااهمیت ترین و سابقه دارترین دموکراسی های دنیا گرفته تا حکومت های پادشاهی و الیگارشی و توتالیتر و … بخشی از مصائب کار کردن در رسانه، رو به رو شدن با اتهام هر روزه «دروغگویی» است.
چه کنیم که موش‌ها ما را نخورند؟
قرار نیست رسانه ها را از این اتهام تبرئه کنیم یا توضیح بدهیم که آیا این تصویر به همان روشنی که در اوج به آن اشاره شد صادق نیست ولی این مقدمه مورد نیاز است تا بدانیم که مردم آیا و چطور به سراغ اخبار جعلی می روند و چطور این اخبار، تصمیم آنها جهت رای دادن یا رای ندادن به یک کاندیدا در انتخابات ریاست جمهوری ، تصمیم گرفتن در مورد زدن واکسن سه گانه به فرزندانشان، اعتراض علیه سیاست های دولت و بسیاری چیزهای دیگر را تحت تاثیر قرار می دهد.
«اخبار جعلی» چیزی به جز شایعه یا نقادی های معمول در تاکسی و اتوبوس هستند. تاریخچه استفاده از این عبارت، مربوط به خیلی قبل از ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا و اتهام های دائمی علیه مطبوعات و اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … این کشور در انتشار اخبار غیرواقعی و متاثر شدن از جریان سازان و هکرهای روس خراب کار در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … است.
ممکن است شما هم از آن دسته کسانی باشید که میل به دارند رسانه‌ها را متهم کنند که «دروغگو» هستند، اخبار را «سانسور» می‌کنند و طرف «حکومت» را می‌گیرند و به همین ع
اخبار جعلی از وقت ریاست جمهوری «نیکسون» در آمریکا مورد اشاره بوده است و طیف وسیعی از محصولات خبری را مشمول بر می شود:
خبر جعلی می تواند تماما دروغ باشد و از طریق کانال هایی غیر از رسانه منتشر شود؛ مثل پست های تلگرامی که به شما می گویند در پایتخت کشور عزیزمان ایران موش های آدم خوار وجود دارند و اگر زلزله بیاید این موش ها شما را خواهند خورد!
خبر جعلی می تواند مشمول بر بعضی حقایق و بعضی دروغ ها باشد؛ مثل گزارشی که در خبر رسان تلگرام دست به دست می شود و به شما می گوید در یکی از ایستگاه های مترو گاز اشک آور شلیک شده است که منجر به فوت تعدادی نوزاد شده است است!
چه کنیم که موش‌ها ما را نخورند؟
خبر جعلی می تواند در لباس یک خبر واقعی از طریق یک رسانه واقعی به شما عرضه شود؛ مثل رسانه ای که تصاویری را منتشر می کند و بدون هیچ سند و مدرکی صورت هایی را در تصویر ها مشخص می کند و به شما می گوید این افراد منافق، عامل ترور و سرکرده تروریست ها هستند و مردم باید آنها را شناسایی و کنند و به کلانتری ها تحویل دهند.
همان طور که می بینید اخبار جعلی در لباس های گوناگونی ظاهر می شوند. به آسانی نمی توان آنها را از همدیگر و از خبرهای واقعی تشخیص داد. رسانه های حرفه ای در دنیا جهت اینکه متهم به دروغ پراکنی و گزارش غیر دقیق نشوند، تیم های تخصصی Fact Check یا به زبان خودمان «سنجش اعتبار» دارند که هر چیزی را از بیرون تحریریه، منابع خبری یا شهروندان عادی به دستشان رسید، بر اساس اصول سنجش اعتبار محک می زنند و بعد از اطمینان از اینکه اصل خبر و حواشی آن صحیح هست، خبر را منتشر می کنند.
ممکن است شما هم از آن دسته کسانی باشید که میل به دارند رسانه‌ها را متهم کنند که «دروغگو» هستند، اخبار را «سانسور» می‌کنند و طرف «حکومت» را می‌گیرند و به همین ع
با زیاد کردن حضور مردم، صورت ها و سیاستمداران در شبکه های اجتماعی، بحران اخبار جعلی، زیاد و جدی تر شده است هست. قبلا یک راه راحت جهت سنجش صحت اخبار، مراجعه به نسخه کاغذی یا آنلاین رسانه ها بود ولی حالا که تولیدکننده ها و مصرف کننده های خبر، همه در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … هستند، کسی حوصله نمی کند به رسانه مراجعه کند و «وجود» خبر را بررسی کند. بدتر از آن در کشورهایی که بیم سانسور وجود دارد و مردم باور دارند که رسانه ها «نمی توانند» یا «نمی خواهند» اخبار واقعی را منتشر کنند، احتمال اینکه «اخبار جعلی» جای اخبار واقعی را بگیرند بسیار زیاد است! با در نظر گرفتن اینکه «سنجش اعتبار» اخبار هم در تحریریه های فارسی تقریبا به کلی وجود ندارد، همان اخبار جعلی می توانند به آسانی سر از تحریریه ها در بیاورند و در لباس و آرایش اخبار واقعی روی خروجی رسانه ها قرار بگیرند!
همان طور که می بینید، اوضاع اطلاع رسانی، «بحرانی» هست. روزنامه نگاران، مدیران خبر، مصرف کننده های خبر، مردم عادی و همه ما ممکن است به آسانی تحت تاثیر اخبار جعلی قرار بگیریم و نه تنها در ایران، بلکه در دنیای مطبوعات آزاد هم هنوز راه دقیقی جهت مقابله با این نوع اخبار، کشف نشده هست؛ هر چند با استفاده از یک سری روش های راحت می توانید از احتمال به اشتباه رفتن خودتان بکاهید:
چه کنیم که موش‌ها ما را نخورند؟
– به رسانه های حقیقی مراجعه کنید. به مشکل ممکن است اخباری واقعی وجود داشته باشند که نتوانند راهشان را به تحریریه رسانه ها باز کنند. سانسور کامل یک خبر در سرنوشت ما تقریبا غیرممکن هست. حتی اگر دلواپس آن هستید که بعضی اخبار به هیچ عنوان نمی توانند راهی به اتاق خبر رسانه های واقعی باز کنند و از کانال های رسمی منتشر شوند، روزنامه نگاران و خبرنگارانی که در شبکه های مجازی، حساب تاییدشده دارند را دنبال کنید. از این طریق می توانید بعضی اخباری را هم که در خروجی رسانه ها قرار نمی گیرند، ببینید. از طرف دیگر، رسانه ها حتی اگر ناچار باشند در مورد اخباری کاملا سکوت کنند، به سراغ تحلیل اوضاع می روند و به همین علت با مطالعه تحلیل ها و گفت وگوها می توانید از اخبار بیشتری مطلع شوید.
– اسکرین شات ها را وحی منزل ندانید. فراموش نکنید که ساختن یک تصویر از مطالب منتشرشده در رسانه ها یا صفحات مربوط به اشخاص سیاسی و مسئولان در شبکه های اجتماعی، کار 5 دقیقه است و با یک نرم افزار راحت می توان یک خبر جعلی با لوگوی یک رسانه یا در قالب صفحه شخصی افراد، طراحی کرد. به همین جهت باید مراقب آدرس دقیق حساب های کاربری رسانه ها و افراد در اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … باشید. به عنوان نمونه همین چند روز قبل، مطلبی به نقل از توییتر شهیندخت مولاوردی دستیار خاص مدیر جمهور در امور حقوق شهروندی راجع به سانسور بیانات مدیر جمهور به وسیله صداوسیما، منتشر شد و بعضی رسانه ها نیز به آن استناد کردند. در حالیکه با کمی دقت می شد فهمید که نام کاربری منتشرکننده این مطلب، بسیار شبیه به نام زن مولاوردی بوده و کاملا جعلی هست. همچنین ممکن است نام کاربری یک صورت سیاسی یا مسئول را بتوان با املاهای متفاوتی نوشت. در این موارد باید حساب تاییدشده را مدنظر قرار داد. نظیر این اتفاق نیز جهت اسحاق جهانگیری معاون اول مدیر جمهور رخ داده بود که یک حساب کاربری جعلی دقیقا به نام او منتها با املایی متفاوت ساخته شده است و از طریق آن مطالبی منتشر می شد که حتی بعضی رسانه ها را نیز به اشتباه انداخته بود.
– هیچ رسانه ای نیست که موضعی در قبال خبر نداشته باشد. حتی اگر رسانه ها چنین ادعایی می کنند باید در نظر داشته باشید که روزنامه نگاران هم آدم هایی مثل باقی مردم هستند و ممکن است سلایق سیاسی و احساسی خود را در نوشتن و تنظیم اخبار دخالت داده باشند. جهت اینکه احتمال درک اشتباه از اوضاع را کم کنید، هر لحظه مطالعه مطالب دو یا چند رسانه را در برنامه خود قرار دهید. به عنوان نمونه بی بی سی فارسی، صدای آمریکا و رادیو فردا، معمولا خطی نزدیک به یکدیگر را دنبال می کنند. شرق و اعتماد هم در بسیاری موارد موضع گیری های نزدیک به هم دارند. رسالت و جوان و کیهان هم در بسیاری موارد شبیه هم هستند. دنبال کردن اخبار، کار مشکل است ولی شهروندان مسئول از این مشکل شانه خالی نمی کنند تا اجازه ندهند کسی از ناآگاهی آنها سوءاستفاده کند. به رسانه هایی که از شما می خواهند مراجعه به رسانه های دیگر را متوقف کنید، بی اعتماد باشید. کسانی که انحصار را تبلیغ می کنند می خواهند با محدود کردن منابع اطلاعاتی شما، از امکان جهت دهی به افکار شما استفاده کنند.
– از خودتان که اخبار را بررسی می کنید و هر کسی که خبری را به شما می دهد، بپرسید «منبع این خبر کجاست؟». ضعیف ترین و غیرقابل اعتمادترین منابع خبری، منابع خبری ناشناس و نامعلوم هستند. شبکه های اجتماعی، منابع خبری موثقی نیستند. ارجاع دادن یک جمله به این عبارت که «مردم می گویند»، باید جهت شما یک علامت هشدار باشد؛ کدام مردم، به چه کسانی و چه طور چنین می گویند؟
– شفافیت منابع مالی رسانه ها از بااهمیت ترین راهنماهای شما در بررسی جهت رسانه ای است که اخبارش را می خوانید. هر لحظه از خودتان بپرسید «پول این رسانه را چه کسی می دهد؟» یا به زبان راحت تر «به کجا وصل است؟». همان طور که به تجربه در زندگی روزانه دریافته اید، هیچ چیز مجانی نیست. همه کانال های تلگرامی، همه بسته های خبری، همه تصویر ها و داستان هایی که می خوانید، «خرج» دارند. به رسانه ای که منابع مالی اش را روشن نمی کند، مشکوک باشید.
– بازنشر زیاد یک مطلب به معنای صحت آن مطلب نیست. اگر یک مطلب در یک کانال تلگرامی دو میلیون دیدار داشته هست، به معنی آن نیست که قطعا صحیح و دقیق هست. داستان های «خیلی خوب» یا «خیلی بد» باید شک شما را برانگیزد.
در مجموع باید گفت که «اخبار جعلی»، یک نشانه زیاد ندارند و آن «گمراه کردن مصرف کننده» جهت «به آشوب کشیدن دنیا» هست. هفته ای نیست که نتیجه های یک تحقیق تازه روی اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … از تاثیر «اخبار جعلی» بر گزینش دونالد ترامپ به عنوان مدیر جمهور آمریکا صحبت نکند. به قدرت رسیدن دونالد ترامپ تا حدود زیادی حاصل همین اخبار جعلی بود. می توانیم اجازه ندهیم بحران مشابهی ما را به کام خودش بکشد!
واژه های کلیدی: اخبار | منابع | تلگرام | رسانه ای | رسانه ها | کانال تلگرام | پست های تلگرامی | شبکه های اجتماعی | کانال های تلگرام
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
